Tüm dünyada kullanımı hızla artan elektrikli kaykaylar (e-scooter), ülkemizde de yoğun şekilde kullanılmaya başlandı ve özellikle Covid19 salgını sürecinde toplu taşımadan uzak durmak isteyen kısa mesafe yolcuları da scooter kullanmayı tercih etti.

Yoğun kullanımla birlikte kazalardaki artış, bu araçların yasal konumlarını tartışılır hale getirdi.  Şubat 2020’de İstanbul Beşiktaş’ta yaşanan kaza ile 16 yaşında bir gencin hayatını yitirmesinin ardından, araç yolunda elektrikli kaykay kullananlara karşı trafik ekiplerince idari para cezası niteliğinde cezai işlemler uygulanmaya başlandı. Ancak vatandaşlar cezayı ödemek isterken araca ilişkin plaka, ruhsat, tescil vb. bilgilerin olmaması nedeniyle ceza ödemelerini gerçekleştiremedi.

Diğer taraftan bu araçların kullanımında güvenlik önlemleri, hız sınırı getirilmesi gibi düzenlemelere ihtiyaç duyuldu. Ayrıca bu araçların ticari faaliyet olarak kiralanması hallerinde bu ilişkinin hukuksal çerçevesinin çizilmesi konusunda boşlukların olduğu görüldü.

Bu kapsamda, İstanbul’da neredeyse her kaldırımda karşımıza çıkan bu araçlar için yasal düzenlemeler yapılması zorunlu hale geldi.  İBB Ulaşım Daire Başkanlığı’nca “Elektrikli Kaykay Paylaşım Sistemi Yönergesi” hazırlığı ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nca ise “2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve Karayolları Trafik Yönetmeliğine” değişiklik çalışmaları başlatılmış olup çalışmalar hala devam etmektedir.

Kullanım Şekilleri;

Günümüzde, elektrikli kaykay hem bireysel hem de işleten tarafından sunulan kiralanma hizmeti kapsamında kullanılmaktadır. Bu araçlar kiralanarak kullanıldığında sistem mobil uygulamalar ile işliyor ve öncelikle kullanıcılar bir Kullanıcı Sözleşmesini onaylıyor.  Bu sözleşme genel olarak tek taraflı olarak tüm sorumlulukları kullanıcıya yüklemektedir ve kullanım esnasında herhangi bir kaza olduğunda işleten sorumluluktan kaçınmaya çalışmaktadır.

Beklenen Hukuki Düzenleme Önemli Hususları;

Bu alanda ülkemizde bir yasal düzenleme henüz yok. Ancak e-kaykay kiralayan şirketlerin kullandığı sözleşmelerde Trafik kanunu ve yönetmeliğinde yer alan elektrikli bisiklet düzenlemeleri referans alınmaktadır.

Bu bağlamda özellikle fiziki ve teknik yapısı elektrikli bisikletten farklı olan bu araçların, teknik kapasiteleri, pil gücü, hız limitleri, azami kullanıcı ve ağırlık kapasitesi gibi hususlara göre özel düzenleme yapılması gerekmektedir.

Mevcut kiralama sözleşmelerinde 18 yaş sınırı getirilmiştir ancak uygulamada bunun denetimi yapılmamaktadır. Ancak kullanıcı profili ve dünya standartları dikkate alındığında 18 yaş sınırı yüksektir. Buna göre en azından 16 yaş olarak düzenlenmesi önerilmektedir. 

Diğer bir ihtiyaç olarak da plaka takılması ve ilçelerin nüfusu ve kullanım yoğunluğu dikkate alınarak gerekirse sayı sınırlandırması getirilmesi gerekmektedir. Plakalandırma sayesinde trafik düzenine aykırılık söz konusu olduğunda gerekli işlemler yapılabilecek ve çalıntı araçlarda karşılaşılan durumların da önüne geçilebilecektir.

Vergi ve Teşvik;

E-kaykay kiralama ticari faaliyetinden kaynaklı vergi yükümlülüğünün yanında elektrikli kaykayların sokaklarda aydınlatmalara bağlanması ile kaldırımların işgaliyesi ve kısa mesafeli yolcu taşımacılığı dolayısıyla ek vergi ödemesi söz konusudur.

Ek vergilendirmenin kullanıcıya yansıyan fiyat artışı ise bu ulaşım araçlarından beklenen fayda ile tezat oluşturmaktadır.  Öyle ki trafik yoğunluğu ve daha da önemlisi çevreye duyarlılık bakımından kullanımının teşvik edilmesi ve elbette ki gerekli yasak düzenlemeler kapsamında kullanımı ve denetlenmesi sağlanması beklenmektedir.

Sonuç Olarak;

Çevrenin korunması ve pratik yaşam koşullarına uygunluğu nedeniyle elektrikli kaykay kullanımı yasaklanmak yerine teşvik edilmeli ve fakat kullanım düzenlemeleri elbette ki yapılmalıdır. Ancak belirtilen gerekçeler ile teşvik edilmesinin ve başka sektörlerin kullanımının engellenmesi yönündeki lobi faaliyetlerine fırsat verilmemesi sağlanmalıdır.

Hatta alımını teşvik edici kredi sağlama, vergi muafiyeti veya indirimi vb. politikalar geliştirilmelidir.  Bu alanda Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının düzenleme çalışmaları devam etmektedir. Umarız ortadan kaldırılması yerine güvenlik önlemleri alınmış, kullanıcı ve işleten açısından kullanım şartlarının ve sınırlarının belirlendiği düzenlemeler ile elektrikli kaykayların hayatımızın içinde daha fazla yer alması teşvik edilir.