15 Eylül 2021 tarihinde Kişisel Verileri Koruma Kurumu (“Kurum”) tarafından yayınlanan “Yapay Zekâ Alanında Kişisel Verilerin Korunmasına Dair Tavsiyeler” başlıklı rehber (“Rehber”) ile yapay zekâ alanında faaliyet gösteren kişilere yapay zekâ uygulamalarında kişisel verilerin korunmasına ilişkin önerilerde ve tavsiyelerde bulunulmuştur.

Tavsiyeler yapay zekâ hususunda kişilerin hangi konumda olduğu göz önüne alınarak değişiklik göstermektedir ve bu kritere göre ayrılarak Kurum tarafından sıralanmıştır. Bu tavsiyeler, idari ve teknik tedbirleri içermekle birlikte 6698 sayılı Kişisel Verileri Koruma Kanunu’nda yer alan ilkelere de dikkat çekmektedir.

Bunun yanında yapay zeka ve insan arasındaki ilişkide insanların temel hak ve özgürlüklerine saygı gösterilmesi, hak ihlaline meydan verilmemesi, insan haklarını, demokrasinin işleyişi, sosyal ve etik değerleri de göz önünde bulunduran bir bakış açısı benimsenmesi, veri işleme faaliyetinin ilgili kişiler açısından kontrolünün mümkün olması hususlarının ele alınması değerlendirildiğinde görülmektedir ki Kurum yalnızca kişisel verilerin korunmasını değil insan haklarının bir bütün olarak korunması gerektiğine fazlasıyla önem vermiştir.

Rehber, ayrıca Türkiye’de çıkması beklenen yapay zekâ düzenlemelerine öncülük yapacak nitelikte ve yapay zekâ sistemlerine ilişkin tanımlar da getirmektedir. Rehber, servis sağlayıcıyı “yapay zekâ tabanlı sistemler, veri toplama sistemleri, yazılımlar ve cihazlar kullanarak ürün ve/veya hizmet sunan gerçek veya tüzel kişi” olarak tanımlamaktadır. Bu tanım, AB düzenlemelerindeki “AI Provider” tanımına karşılık gelmektedir. Geliştirici “yapay zekâ sistemlerine ait her türlü ürün için içerik ve uygulama geliştiren gerçek veya tüzel kişiler”, üretici ise “yapay zekâ sistemlerine ait her türlü ürün için içerik ve uygulama geliştiren gerçek veya tüzel kişi” olarak tanımlanmaktadır. 

Rehber’de yapay zekâya ilişkin bir tanım bulunmamaktadır. Yapay zekâ kavramının henüz ülkemizde hukuki bir tanımının olmaması ve üzerinde henüz mutabık kalınan bir tanımı olmaması nedeniyle Rehber’de yapay zekâ tanımına yer verilmemesinin isabetli olduğunu düşünüyoruz.

Yapay zekâ çalışmalarının her aşamasında yalnızca Türk mevzuatına olmamakla birlikte temel hak ve özgürlüklere ilişkin uluslararası sözleşmelere uygunluk kontrolünün yapılması, mahremiyet etki değerlendirmesi ve risk değerlendirmesinin yapılması gerektiği de Rehber’de dikkat çeken tavsiyeler arasındadır. Zira bu tavsiyelere uyma noktasında çok geniş bir mevzuat skalasına uyumluluk sağlamak gerekecektir.

Rehber’in “Karar Alıcılar İçin Tavsiyeler” başlıklı bölümünde yapay zekâ uygulamalarının insan hakları, etik, sosyolojik ve psikolojik etkilerini ölçme temelli uygulama araştırmaları desteklenmesi gerektiği, yapay zekânın sosyal dinamikleri şekillendirmede ve onları etkileyen karar verme süreçlerinde oynayacağı rolün tartışılması konusunda aktif olarak yer almaları şeklindeki tavsiyeler de Kurum’un geleceğe bakış açısını ve yapay zekanın hayatımızın bir parçası olduğu ve olmaya devam edeceği noktasındaki görüşünü ortaya koymaktadır. 

Kurum, Rehber’de yapay zekayı kişisel verilerin korunmasının da bir parçası olduğu temel hak ve özgürlükler perspektifinden ele almış ve başta temel hak ve özgürlükleri koruyan uluslararası sözleşmelere de atıfta bulunarak yapay zekanın temel hak ve özgürlükleri çok rahat bir şekilde ihlal edebilecek potansiyele sahip olduğunu ortaya koymak istemiştir. İlerleyen zamanlarda daha kapsamlı düzenlemelerin gündeme geleceğinin habercisi olan bu Rehber yapay zekâ ile ilgilenen kişiler için insan hakları ve kişisel verilerin korunması bağlamında bir yol gösterici olma niteliğini taşımaktadır.