4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesine göre uzaktan çalışmanın usul ve esaslarının yönetmelikle belirleneceği ifade edilse de anılan yönetmeliğin çıkarılmayışı, özellikle COVID-19 pandemisi döneminde uzaktan çalışma sistemine geçen işverenleri belirsizlik içinde bırakmaktaydı. 10.03.2021 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği” (“Yönetmelik”) yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelik ile ilgili olarak genel çerçevede belirlediğimiz önemli hususları görüşlerinize sunuyoruz.

1. Yönetmelik’in Genel Çerçevesi

Yönetmelik içeriğinde, uzaktan çalışmanın usul ve esasları ile ilgili olarak;

• Uzaktan çalışmanın tanımı,
• Uzaktan çalışanın kim olduğu,
• Uzaktan çalışma sözleşmesinin şekli ve zorunlu içeriği,
• Uzaktan çalışma yapılacak yerin fiziken düzenlenmesi ve maliyetten sorumluluk,
• İş araç ve gereçlerinin temini ve envanter hazırlanması,
• Üretim maliyetlerinin karşılanması,
• Çalışma sürelerinin belirlenmesi,
• İşçi – İşveren arasında iletişim ve sınırları,
• İşle ilgili verilerin korunması,
• İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin kapsamı,
• Uzaktan çalışma yapılamayacak işler,
• Uzaktan çalışmaya geçiş prosedürü ve işçinin onayının aranmayacağı durumlar

konularında düzenlemelere yer verilmiştir.

• İçerik

•  Uzaktan Çalışmanın Tanımı Yapılmıştır.

Yönetmelik’e göre uzaktan çalışma, işçinin işini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisini ifade eder.

Buna göre, işçi şayet işini teknolojik iletişim araçlarını kullanarak işyeri dışında herhangi bir yerde yahut teknolojik iletişim araçlarını kullansın veya kullanmasın evinde yerine getiriyorsa, ortada bir uzaktan çalışmanın varlığından bahsedilecektir.

• Uzaktan Çalışan Kimdir?

Yönetmelik’e göre uzaktan çalışan işinin tamamını veya bir kısmını uzaktan çalışarak yerine getiren işçiyi ifade eder.

Buna göre işçinin uzaktan çalışan olarak nitelendirilmesi için işini sürekli olarak evinde ya da işyeri dışında herhangi bir yerde yapması gerekmemektedir. İşçi kısmen de olsa uzaktan çalışıyorsa uzaktan çalışmanın usul ve esaslarına tabiiyet doğacaktır. Örneğin; 2 gün uzaktan, 3 gün ise işyerinden çalışan işçi de uzaktan çalışan olarak nitelendirilecek ve yapılan çalışma Yönetmelik kurallarına tâbi olacaktır.

• Uzaktan Çalışma Sözleşmesinin Şekli ve Zorunlu İçeriği

İşçinin kısmen veya tamamen uzaktan çalışacağına dair sözleşme mutlaka yazılı olarak yapılacaktır. Yönetmelik’te öngörülen sözleşmenin oldukça detaylı olduğu söylenebilir.

Sözleşmede şu hususların açıkça belirlenmesi zorunludur:

• İşin tanımı
• İşin yapılma şekli, işçinin işi nasıl yerine getireceği
• İşin süresi
• Mesai saatleri ve çalışma yapılacak süre
• İşin yeri, işin nerede yapılacağı
• İşçinin ücreti
• Ücretin ödenme zamanı, metodu ve ücret ödemesine ilişkin diğer tüm hususlar
• Uzaktan çalışma kapsamında işveren tarafından işçiye sağlanan tüm araç ve ekipmanların listesi
• İşçiye sağlanan tüm araç ve ekipmanların korunmasına ilişkin yükümlülükler
• İşçi ve işveren arasında nasıl iletişim kurulacağına dair detaylar
• Üretim maliyetlerinin karşılanması
• Uzaktan çalışan tarafından korunması gereken verinin tanım ve kapsamı
• Sair genel ve özel çalışma şartları

• Uzaktan Çalışma Yapılacak Yerin Fiziken Düzenlenmesi ve Maliyetten Sorumluluk

Yönetmelik’e göre, şayet gerekiyorsa uzaktan çalışmanın yapılacağı yer fiziken düzenlenebilecektir. Ancak bu düzenleme mutlaka iş başlamadan önce tamamlanmış olmalıdır.

Uzaktan çalışma yapılacak yerin fiziken düzenlenmesinden doğacak masrafların kime ait olacağı uzaktan çalışan ve işverence birlikte belirlenecektir. Buna göre, bu masrafların uzaktan çalışana ait olacağı da kararlaştırılabilecektir.

• İş Araç ve Gereçlerinin Temini ve Liste Hazırlanması

İş araç ve gereçleri, uzaktan çalışana kural olarak işverence sağlanacaksa da sözleşmede yazılı olarak belirlenirse uzaktan çalışanın kendi araç ve gereçleriyle çalışacağı da kararlaştırılabilecektir.

İş araç ve gereçlerinin nasıl kullanılacağı ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilecektir.

Şayet iş araç ve gereçlerini işveren sağlıyorsa, tüm bu araç ve gereçlerin uzaktan çalışana teslim tarihindeki bedellerini gösteren yazılı bir listenin işçiye teslim edilmesi gerekir. Aynı listenin, işçinin imzasını taşıyan bir örneği ise işverence uzaktan çalışanın özlük dosyasında saklanacaktır.

Eğer uzaktan çalışmaya ilişkin sözleşmede işçiye teslim edilen tüm araçların, teslim tarihindeki bedellerini gösteren bir liste yer alıyorsa, ayrıca bir yazılı belge düzenlenmesi aranmayacaktır.

• Üretim Maliyetlerinin Karşılanması

İşin yerine getirilmesinden kaynaklanan ve doğrudan yapılan işle ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilir.

Buna göre, işin yerine getirilmesi esnasında zorunlu olarak doğan masraflardan doğrudan yapılan işle ilgili olanların kim tarafından, ne zaman ve nasıl karşılanacağına ilişkin detaylar iş sözleşmesinde belirlenecektir.

• Çalışma Sürelerinin Belirlenmesi

Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilecektir. Bundan kastın, işçinin günün belirli saatleri arasında olmak kaydıyla belirli bir sürede çalışmasının kararlaştırılabileceği olduğu kanaatindeyiz. Buna göre örneğin; uzaktan çalışanın sabah saat 10:00 ila akşam saat 22:00 arasında, dağılımı istediği gibi yaparak 9 saat çalışması kararlaştırılabilecektir. Yahut klasik mesai saatleri şeklinde bir düzenleme de yapılabilecektir.

Mevzuatta belirlenen sınırlamalara aykırı olmayacak şekilde çalışma saatleri uzaktan çalışan ve işverence serbestçe belirlenebilecektir.

Fazla mesai yapılması için ise işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü gerekecektir. İşveren tarafından yazılı talep yapılmadıkça ve işçi bu talebi kabul etmedikçe fazla mesai yapılmayacaktır. Fazla mesaiye ilişkin kanun hükümleri elbette uzaktan çalışma için de uygulanacaktır.

• İşçi – İşveren Arasında İletişim ve Sınırları

Uzaktan çalışmada iletişimin yöntemi ve zaman aralığı uzaktan çalışan ile işveren tarafından birlikte belirlenecektir. Burada, özellikle uzaktan çalışma sırasında sağlıklı iletişimin kurulamamasından doğacak uyuşmazlıkların önüne geçilmesi ve ayrıca uzaktan çalışanın da çalışma yaptığı süreler dışında rahatsız edilmesinin engellenmesinin hedeflendiği kanaatindeyiz.

Buna göre; iletişim yöntemi açıkça belirlendiği takdirde uzaktan çalışan işverenin kendisine hangi iletişim kanallarından (cep telefonu, e-mail, anlık mesaj uygulamaları vb.) ulaşacağını bilecek ve bu iletişim kanallarını açık tutmak ve kontrolünü sağlamak yükümlülüğünü üzerine alacaktır. Aynı durum, işveren açısından da geçerli olacaktır.

Öte yandan Yönetmelik’e göre iletişimin zaman aralığı da belirlenmelidir. Kanaatimizce, uzaktan çalışan ile hangi saatler arasında iletişim kurulabileceğinin belirlenmesi kastedilmektedir. Buna göre, uzaktan çalışan ve işverence birlikte belirlenecek zaman aralığı dışında (örn. sabah 10:00 ila akşam 19:00) işverenin uzaktan çalışan ile iletişim kurmaması gerekecektir.

• İşle İlgili Verilerin Korunması

İşveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirecek ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alacaktır.

Söz konusu verilerin ne olduğu ile ilgili belirsizliğe yer bırakılmayacaktır. Buna göre işveren, korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirleyecektir.

Verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunludur.

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirlerinin Kapsamı

Uzaktan çalışanın iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması noktasında işverene yükümlülükler getirilmiştir. Buna göre işveren;

• İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin önlemleri alırken uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alacaktır;
• İş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirecektir;
• Uzaktan çalışana gerekli eğitimi verecektir;
• Uzaktan çalışanın sağlık gözetimini sağlayacaktır;
• Uzaktan çalışana sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini alacaktır.

1. Uzaktan Çalışma Yapılamayacak İşler

Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamayacaktır.

Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz işlerin hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı ilgili kamu kurum ve kuruluşunca belirlenecektir.

1. Uzaktan Çalışmaya Geçiş Prosedürü ve İşçinin Onayının Aranmayacağı Durumlar

Yönetmelik’e göre uzaktan çalışma ilişkisi en baştan yapılacak bir sözleşmeyle kurulabileceği gibi halihazırda işyerinde çalışan bir işçinin iş sözleşmesi de işçiyle anlaşılarak uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilecektir.

Şayet uzaktan çalışma iş sözleşmesiyle en baştan kararlaştırıldıysa sorun yoktur. Fakat uzaktan çalışmaya sonradan geçiliyorsa işletilecek prosedürler, somur şartlara göre şunlardan biri olabilecektir:

1. İşverenin Talebiyle Uzaktan Çalışmaya Geçiş

İşverenin talebi üzerine işçinin onayıyla her zaman uzaktan çalışmaya geçiş yapılabilecektir. Fakat geçerli bir uzaktan çalışma ilişkisinin kurulabilmesi için mutlaka Yönetmelik’te anılan zorunlu unsurları kapsayan yazılı bir sözleşme akdedilmesi gerekecektir.

1. İşçinin Talebiyle Uzaktan Çalışmaya Geçiş

• İşçi, talebini işverene yazılı olarak iletir.
• Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilir.
• Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır.
• Değerlendirme sonucu, 30 gün içinde işçiye yazılı olarak (işçinin talebini ilettiği kanaldan) işçiye bildirilir.
• Talebin kabul edilmesi halinde yazılı olarak uzaktan çalışma sözleşmesi yapılır ve bu sözleşme Yönetmelik’te belirlenen zorunlu unsurları kapsar.
• Uzaktan çalışmaya geçen işçi, ikinci fıkrada belirtilen usulle tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirir.

1. Zorlayıcı Nedenlerle Uzaktan Çalışma ve İşçinin Onayının Aranmaması

Yönetmelik’e göre uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz.

Özellikle COVID-19 pandemisi döneminde birçok işverenin işyerinde uzaktan çalışma kararı almasıyla bunun işçiler açısından esaslı değişiklik olup olmadığı ve sözleşmeyi fesih yetkisi verip vermeyeceği uygulamada tereddütlere neden olmuştu. Mevzuatta belirtilen zorlayıcı sebeplere dayalı olarak işverenin işçilerin talebi veya onayı olsun ya da olmasın, uzaktan çalışma kararı alabileceğinin Yönetmelik’te açıkça belirtilmesiyle bu hususa ilişkin tereddütler giderilmiştir.

Saygılarımızla,